İsmi uzun müddettir iktisat idaresi için geçen Mehmet Şimşek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı kabinede beklendiği üzere Hazine ve Maliye Bakanı olarak misyon aldı.
Şimşek’in evvelki periyotlarında izlediği siyasetler, bir evvelki periyotta uygulanan heterodoks siyasetlerden farklılık gösterdiği için piyasalarda modelin belirli seviyelerde değişeceği beklentisi de fiyatlanmaya başlamıştı. Şimşek periyodunda yabancı yatırımcıların Türk varlıklarına ilgi gösterdiği görülürken piyasada regülasyonların kabul edilebilir ölçülerde kaldığı ve fiyatlamaların piyasa dinamikleri doğrultusunda oluştuğu izlenmişti.
Şimdi dikkatler piyasalarda kur, Borsa, tahvil ve risk primi üzere öne çıkan göstergelerdeki seyre çevrildi.
Piyasaların seyri açısından para siyaseti, rezervler, enflasyon ve mali istikrarın durumu da kritik değerde.
Piyasa uzmanları ve ekonomistler tüm bu çerçeveyi, Şimşek’in vazifeye gelmesiyle iktisat ve piyasaları hangi gelişmelerin beklediğini Bloomberg HT’ye kıymetlendirdi.
“Kredibilite oluşturulduğunda TL varlıklarda olumlu fiyatlama bekleyebiliriz”
Murat Gülkan – OMG Capital Advisors İdare Heyeti Lideri
Mehmet Şimşek’in gelmesiyle birlikte verilen bildiri, “Yeni iktisat politikası” denilen kurgudan artık büyük ölçüde vazgeçileceğidir. Bu değerli ve uygun bir gelişme, zira bu patika bizi ödemeler istikrarı krizine çok yaklaştırmıştı.
Bu gelişme ile bir arada birinci olarak Türkiye’nin dış borç risk priminde, borçlanma maliyetlerinde ve genel olarak piyasaya erişiminde bir güzelleşme bekleyebiliriz. Yani CDS’imiz düşer, eurobond faizleri düşer ve bunlar çok çabuk olur.
Banka, sigorta ve gerçek kesim şirketlerinin son 5 yılda dış finansmana erişimi kısıtlanmıştı. Bu alanda da bir düzgünleşme bekleyebiliriz. Ancak bu çabucak olmayacaktır. Kredibilitenin kaybı kolay, inşası güç oluyor. Bu yeni sistemin ne kadar kalıcı olacağı netleştikçe, bu mevzularda da bir düzgünleşme görmeyi bekleyebiliriz.”
Enflasyon, ödemeler istikrarının akabinde ikinci en büyük sorun. Enflasyonu kolay bir parametre olarak görmemek lazım. Paranın 3 temel işlevi var. Türk parası son devirde bu işlevlerini yitirmiş durumdaydı. Önümüzdeki devirde, enflasyon nasıl bir takvimle ve patikayla, ne vakit, kaça inecek üzere mevzular olacak. Bunu çözdüğümüz vakit Türk lirası varlıklarda olumlu fiyatlama bekleyebiliriz. Ancak birinci evvel bu kredibilitenin oluşturulması lazım. “
Mehmet Şimşek’in gelmesiyle yabancı yatırımcı iştiraki artar. Ne kadar artar derseniz, manalı fiyatları hareket ettirecek düzeye ulaşır mı bunu göreceğiz. Yabancı yatırımcı dendiği vakit herkesin aklına portföy akımları geliyor. Meğer, Türk iktisadının yurt dışı ilişkileri irili ufaklı bir sürü kanal üzerinden ilerliyor. Örneğin, şirketlerin yurt dışı borçlanmaları, bankaların ikili ilgileri, sendikasyon kredileri vs.
Borsadaki yabancı yatırımcı dediğiniz şey, buzdağının görünen kısmı. Geride bütün bu sistemin işleyişiyle alakalı buzdağının altında kalan bir kısım var. Buradaki sayılar borsadan çok daha büyük. Yabancı yatırımcı dediğimizde bu bağlantıların ve itimadın tekrar kurulması olarak da kıymetlendirmek lazım. Bu söylediğim kanallardaki çarklar daha ağır dönüyor.
“Ekonominin yapısal tarafında çözülmesi gereken devasa sorunlar var”
Dr. Burcu Aydın Özüdoğru – Eski IMF Ekonomisti & Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi
Türkiye’de bilhassa finansal piyasalar tarafında, biraz müspet bir habere muhtaçlık var. Şu anda Mehmet Şimşek isminin getirdiği kredibilitenin altında, “Mehmet Şimşek gelirse ortodoks siyasetlere geçiş olacak, piyasa düzenlemeleri rahatlayacak, Türkiye biraz daha olağanlaşacak, korkulan art taraftaki krizler gerçekleşmeyecek” üzere varsayımlar var.
Şimşek isminin getirdiği kredibilite ile bir arada birinci başta eurobondlar konusunda olumlu bir tesir olacağını düşünüyorum. Bu tesir, giriş çıkışların kolay olduğu enstrümanlarda olacaktır.
Büyük montanlı girişler, daha uzun vadeli yatırımlar için natürel ki piyasa biraz beklemek isteyecektir. 2000’li yıllardaki üzere çok büyük montanlı girişin olmasını beklemek bence çok optimist olur. Bir fon girişi olacaktır; lakin en kıymetli bahis Mehmet Şimşek ile uygulanacak siyasetlerin uzun vadeli olup olmayacağı ve verilen iletinin altını dolduracak adımların atılıp atılmayacağı olacaktır.
Temel olarak şu anda herkesin odaklandığı mevzu enflasyon ve para siyasetinde olağanlaşma olup olmayacağı. Ben Türkiye’nin çözmesi gereken mevzular içinde yapısal süreçlerin olduğuna inanıyorum. Bunların içerisinde de kamu maliyesi tarafı buzdağının altında görünmeyen taraf. Bunun dışında hukuk sistemi, kurumların işlerliğinin artırılması, bağımsızlığın tekrar tesis edilmesi, iş gücünün niteliğinin artırılması için eğitim sisteminin tekrar şekillendirilmesi üzere devasa sorunlar var. Türkiye’nin 15 bin dolarlık kişi başına ulusal gelir bandından çıkıp 25 bin doların üzerine çıkan yüksek gelirli bir ülke olmasını istiyorsak bu yapısal sorunları çözmeden hiçbir yere gidemeyiz.
Rezervlerin inşası uygulanacak para siyaseti ile birebir ilintili olacak. Yaz periyodu ithalat faturasının nispeten düşük, turizm gelirleriyle birlikte de fonlamanın nispeten yüksek olduğu bir devir. Beklentiler uygun bir biçimde yönetilip, yurt dışından da fon akımları gelirse bu olağan ki rezervlerin uygunlaştırılması konusunda değerli bir fırsat sunacak.
Öte yandan, Temmuz ayında emeklilere, kamu işçisine ve taban fiyata yapılacak artırımların yüksek enflasyon ortamında tekrardan iç talebe dönüşme münasebetiyle ithalatı zıplatma tesiri var. Bu büyük bir sorun. İkinci sorun ise turizm devri bitene kadar bu dört ay içerisinde rezervleri riski minimize edecek kadar düzeltmek beklenti dahilinde değil.
Türkiye’nin rezerv yeterlilik oranları hala birçok memleketler arası kritere nazaran düşük kalmaya devam edecek. Kamu maliyesi tarafı hâlâ genişlemeci olmaya devam ederse bunun çok önemli bir ithalat faturası var. Rezervler gereğince kuvvetlendirilmezse, beklentiler doğrultusunda gerekli adımlar gerekli vakitte atılamazsa, inanç konusunda zedelenme olursa temel kasvet, Ekim-Kasım’dan sonra tekrar ithalat faturasının arttığı ve Türkiye’nin turizm kaynaklı gelirlerinin düştüğü bir devirde bu ithalatı çevirebilme hünerinde olur. O yüzden bu ayların çok kritik aylar olduğunu düşünüyorum.
“İstihdam açısından şimdi net bir şey söylemek güç görünüyor”
Prof. Dr. Erinç Yeldan – Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi
Mehmet Şimşek kamu harcamalarının azaltılacağı bir program izleyecektir. Türkiye’de işsizlik yüzde 10 bandına oturdu. Bu oran yüksek bir oran olarak kabul edilebilir.
Pandemiden sonra iktisadın öteki göstergeleri ile açıklanamayan 3 milyonu aşan bir istihdam artışı var. Ekonomik faaliyete bakıldığında tarım geriliyor. İki çeyrektir ihracat, sanayi geriliyor.
Faizlerin yükselmesi durumunda krediler daralacak. Bu durum iç tüketim bazlı çalışan ekonomiyi biraz dizginleyecek. Bu türlü bir durumda işsizliğin artması da kaçınılmaz olacaktır. Lakin bu ne boyutta olur kestirmek güç. Sarsıntı sonrası garantisiz çalışma, mevsimsellik, turizm bölümünün genişlemesi üzere dışarıdan öğeler de olacak. Bu nedenle istihdam açısından net bir şey söylemek güç görünüyor.
Reel gelirler gerileyecek lakin çalışanlar lehine olan fiyat artış siyasetleri artık izlenmeyecektir diye düşünüyorum.
“Kamu harcama siyasetleri kıymet kazanıyor”
Prof. Dr. Seyfettin Gürsel – Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi
Mehmet Şimşek isminin sembolik bir bedeli var. Şimşek, güvendiği birisini Merkez Bankası’na getirecek lakin bu yetmez. Zira faiz işin bir kısmı.
İstihdam ve fiyatlar tarafından bakıldığında; taban fiyatın ne kadar olacağı, EYT’de geri kalanların maaşlarının ödenip ödenmeyeceği, memur ve emekliye refah hissesi konusunda daha evvel verilmiş kelamlar var.
Mart’ta belediye seçimleri olacak İstanbul ve Ankara’yı tekrar kaybetmek istemeyen bir iktidar kelam konusu. Bu türlü olunca da kamu harcama siyasetleri kıymet kazanıyor.
Bütçe riskli, açık yüzde 6 çıkacak üzere görünüyor. Türkiye öteki gelişmekte olan ülkeler ile ayrıştı bu hususta. Bütüncül olarak eski yanılgıların tekrarlanmayacağını ispat etmesi gerekiyor.
