BURCU KIRATLI/BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA ANALİSTİ
Tüm dünya enflasyonun yıkıcı tesirleri ile gayret etmeye çalışırken gelişmiş ülke merkez bankaları enflasyona karşı savaş açtı.
Enflasyonla gayrette farklı göstergeler de dikkate alınırken, Amerikan Merkez Bankası Fed de yeni bir fiyat artışı ölçüsü olan üstün çekirdek enflasyonun durumu daha güzel değerlendirmeye yardımcı olacağına ikna olmuş görünüyor.
Süper çekirdek enflasyon özünde iki ögeyle temaslı: ABD’deki en güzel bilinen enflasyon göstergesi olan tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve ferdî tüketim harcamaları fiyat endeksi (PCE). Her ikisi de mal ve hizmet sepetindeki ortalama fiyat değişimini ölçüyor, fakat TÜFE tüketicilerden, Fed’in tercih ettiği PCE ise işletmelerden kaynaklanıyor.
Hem TÜFE hem de PCE çok çeşitli malları ölçtüğü için, Fed ve ekonomistler klâsik olarak fiyat dalgalanmalarını daha düzgün ele almak için çekirdek TÜFE yahut PCE enflasyonuna bakmayı tercih ediyor.
Bunun nedeni, çekirdek TÜFE’nin yahut çekirdek PCE’nin, besin ve güç kategorilerindeki değişken, süreksiz fiyat dalgalanmalarını hariç tutması ve böylelikle daha uzun vadeli enflasyon eğilimi hakkında daha uygun fikir vermesidir.
Süper çekirdek enflasyon, mal ve hizmet sepeti enflasyonuna eşit. Bundan besin ve güç enflasyonu daha sonra konut enflasyonu çıkarılıyor. Bu ultra odaklı mercek, enflasyon ölçüsündeki fiyat kümesini “süper çekirdek” yapan şey.
Fed Lideri Jerome Powell’da yaptığı açıklamalarda, konut dışındaki temel hizmetlerin yani harika çekirdek enflasyonun “çekirdek enflasyonun gelecekteki gelişimini anlamak için en değerli kategori olabilir” dedi.
Süper çekirdek enflasyon nedir?
Peki, Powell’ın bahsettiği bu harika çekirdek enflasyonu tam olarak nedir? Hangi harcamalar muhteşem çekirdek olarak sayılır?
Bugün ABD bağlamında, üstün çekirdek enflasyon çoğunlukla avukatlar, tesisatçılar, bahçıvanlar ve kuaförler tarafından sağlanan ve inatla yüksek kalan hizmetlerin fiyatlarını yansıtıyor.
Enflasyon tedbiri, besin, güç ve konut fiyatlarını hariç tutuyor. Bunların tümü, son birkaç yılda, pandeminin tedarik zinciri üzerindeki tesiri ve Ukrayna savaşının tesiri üzere olağan iş döngüsüyle ya da konjonktürle ilgisi olmayan fiyat dalgalanmaları yarattı.
Geleneksel olarak, Fed çekirdek enflasyona odaklandı. Zira bileşenlerin daha az oynak olduğu ve münasebetiyle süreksiz olduğu düşünülüyordu. Yeni muhteşem çekirdek tedbiri, tam bu nedenden daha fazla dikkat çekti.
Fed neden şu anda üstün çekirdek enflasyona dikkat ediyor?
Kavram, Powell ve üst seviye ekonomist ve Nobel ödüllü Paul Krugman tarafından lanse edildikten sonra ABD’de daha tanınan hale geldi.
Ekonomistler; enflasyon oranlarında olağandışı artışlara neden olan bileşenlerin enflasyon tedbirlerinden çıkarılması gerektiğini savunuyorlar.
Fed’in “süper çekirdek” kategorilere odaklanması tıpkı vakitte işgücü maliyetine de dikkat çekiyor. Böylelikle merkez bankası fiyatların fiyatlar üzerindeki tesirini daha düzgün ölçebiliyor.
Örneğin, saç kesiti ve şahsî bakım hizmetleri fiyatları bu yıl başındaki Ocak-Şubat ortasında bir yıl öncesine nazaran düştü.
Karşılaştırıldığında, tıpkı periyotta televizyon fiyatlarının, kalıcı enflasyonla ilgili sorunun maldan çok hizmet fiyatlarındaki artıştan kaynaklanabileceği vurgulanıyor.
Sıkı bir işgücü piyasasında şirketler, çalışanlarını elde tutmak için daha yüksek fiyatlar ödemek zorunda kalıyor ve bu da şirketleri bu yüksek işgücü maliyetlerini kesin tüketicilere yansıtmaya itiyor. Bu da enflasyonu daha da artırıyor ve daha fazla fiyat artışını teşvik ediyor.
Süper çekirdek enflasyonu neden önemseyelim?
Fed, yükselen enflasyonu dizginlemek için Mart 2022’den bu yana faiz oranlarını 2023 Mayıs ayına kadar artırdı ve ipoteklerden kredi kartlarına kadar her şey için borçlanma maliyetini daha değerli hale getirdi. Bunun teorik olarak insanları harcamak ve ekonomiyi soğutmak yerine tasarruf etmeye teşvik etmesi gerekiyor.
Fed’in fiyatların yükselmesine katkıda bulunan daha inatçı “süper çekirdek” alanlara bakması, konut maliyetleri ve kiralar düşmeye başlasa bile faizleri artırabilecekleri manasına geliyor.
7 Mart’ta Powell, “konut hariç temel hizmetler kategorisinde şu ana kadar enflasyonun düştüğüne dair çok az işaret olduğundan” Fed’in faizleri daha evvel beklenenden daha yüksek artıracağının sinyalini vermişti.
Dolayısıyla üstün çekirdek enflasyon yüksek kaldığı sürece, Fed bu tedbirleri aşağı çekmek için siyaset araçlarını kullanmaya devam etmek zorunda kalacak” ve bir noktada bu, tüm bölümlerdeki şirketleri bir dereceye kadar etkileyecek bir ekonomik sakinliği tetikleme kıymetine gelebilir.
Fed’in enflasyon amacı yüzde 2, yani enflasyon hala çok yüksek ve tüm ekonomistler harika çekirdek enflasyona odaklanma konusunda ikna olmuş durumda değil zira ne de olsa, kıymetli barınma ve ulaşım – ve bu nedenle besin ve yakıt – insanların ömür maliyetini de etkiliyor.
Ancak yeniden de son gelen datada harika çekirdek enflasyon yüzde 5,1’den yüzde 4,6’ya düşmüş durumda ve büyük fotoğrafta enflasyon hedeflemesinden uzakta ve Fed’in bundan sonraki yol haritasında dikkat ettiği en kıymetli bilgilerden biri olmaya da aday.
