Uluslararası yardım kuruluşu Oxfam ve ActionAid tarafından Forbes’ın “Küresel 2000” listesine dayandırılarak yapılan tahlile nazaran, 722 şirketin arızi kârları 2021’de 1,09 trilyon olurken, bu sayı geçen yıl 1,1 trilyon dolara ulaştı.
Söz konusu artışlar sayesinde şirketlerin toplam kârları 2017-2020 devri ortalamasına nazaran yüzde 89 yükseldi.
Tüm dünyada milyonlarca insanın hayat pahalılığı kriziyle gayret ettiği bu periyotta milletlerarası şirketler, yükselen maliyetler ve faiz oranlarıyla karlarını dramatik halde artırdı.
Şirketlerin karları artarken, 50 ülkedeki 1 milyar emekçi, 2022’de toplam 746 milyar dolarlık maaş kesintisiyle karşı karşıya kaldı.
“Aşırı zenginlik” ve “aşırı yoksulluk” birebir anda yükselişte
Uluslararası 45 güç şirketi, bu devirde yıllık 237 milyar dolar çok kâr elde ederek toplam sayının yaklaşık yüzde 22’sini oluşturdu. Artan kârlar sayesinde dünyadaki “enerji milyarderlerinin” sayısı 96’ya ve toplam varlıkları 432 milyar dolara çıktı.
“Aşırı zenginlik” ve “aşırı yoksulluğun” son 25 yılda birinci kere tıpkı anda arttığı bu periyotta, 18 besin ve içecek şirketi, yıllık ortalama 14 milyar dolar arızi kâr elde etti. Bu sayı, Doğu Afrika’da hayat kurtaran besin yardımı sağlamak için gerekli 6,4 milyar dolarlık finansman açığının 2 katından fazla.
Oxfam’ın varsayımlarına nazaran, global besin fiyatlarının ortalama yüzde 14 arttığı 2022’de, Etiyopya, Kenya, Somali ve Güney Sudan’da her 28 saniyede bir kişi muhtemelen açlıktan öldü.
Uluslararası 28 ilaç şirketi, yılda 47 milyar dolar arızi kâr sağlarken, 42 büyük perakende ve süpermarketin beklenmedik kârları da yılda ortalama 28 milyar dolar oldu.
9 havacılık ve savunma şirketi ise toplamda yıllık 8 milyar dolar çok çıkar sağladı.
Şirketlerin çok kârlarına vergi uygulanması çağrısı
Şirketlerin “aşırı” karlarına vergi uygulanması davetinde bulunan Oxfam ve ActionAid’e nazaran, kelam konusu 722 şirketten yüzde 50 ila 90 ortasında vergi alınması durumunda 2021 ve 2022’de sırasıyla 523 milyar dolar ve 941 milyar dolar gelir oluşturulabilirdi.
Bu ölçünün 400 milyar doları, iklim krizine karşı kırılgan durumda olan ülkeler için oluşturulması planlanan kayıp ve ziyan fonuna aktarılabilir.
Ayrıca, dünyada alt ve alt-orta gelir düzeyine sahip 3,5 milyar beşere toplumsal müdafaa ve sıhhat dayanağı sağlanması için gerekli 440 milyar dolarlık finansman açığı ve bu ülkelerdeki okul öncesi, ilkokul ve ortaöğretime erişim eksiğinin kapatılması için gereken 148 milyar dolar finansman, bu vergilerle sağlanabilir.
“Şirketler, çoklu kriz kisvesi altında insanları yağmalıyor”
Oxfam International süreksiz İcra Yöneticisi Amitabh Behar, tahlile ait değerlendirmesinde, “İnsanlar, şirketlerin açgözlülüğünden bıkmış durumda. Dünyanın her yerinde beşerler kâfi besin, ilaç ve ısınma üzere temel hayat gereksinimlerini karşılamaya çalışırken, şirketlerin milyarlarca dolar kâr etmesi şok edici formda ayıp” tabirlerini kullandı.
Büyük şirketlerin devasa kârlar elde etmek için fiyatları artırdığını ve “çoklu kriz kisvesi altında insanları yağmaladığını” belirten Behar, şunları kaydetti:
“Gittikçe baskın olan birkaç şirket, varlıklı hissedarlarının ceplerini doldurmak için piyasaları tekelleştiriyor ve fiyatları çok yüksek tutuyor. Büyük ilaç şirketleri, güç devleri ve büyük süpermarket zincirleri, hem salgın hem de ömür maliyeti krizi boyunca utanmadan kâr marjlarını şişirdiler. En tasa verici olanı, artan oranlı vergilendirme de dahil olmak üzere rastgele bir düzenlemenin yokluğunda hükümetlerin de buna davetiye çıkarmış olması”
ActionAid Genel Sekreteri Arthur Larok ise şirketlerin çok kârlarına “yeter” denilmesi gerektiğini aktararak, hükümetleri şirketlerin çok kârlarından vergi almaya çağırdı.
