İLAYDA KILIÇAY
Yıllık yüzde 115’in üzerinde enflasyon, artan yoksulluk ve süratle kıymet kaybeden para ünitesi ile çaba eden Arjantin’de Javier Milei, pesonun dolar ile değiştirilmesi davetinde bulunmuş ve merkez bankasını kapatacağına yönelik açıklamalarıyla dayanak toplamıştı.
Pazar günü düzenlenen ön seçimlerde çok sağcı aday Milei toplam oyların yaklaşık yüzde 30’unu aldı.
Arjantin’in tarihinde belirsizlik içeren pek çok devir oldu. Ülkenin 1990’ların başında içinde bulunduğu durum aşılamaz olarak görülüyordu. Periyodun Devlet Lideri Carlos Menem neoliberal ekonomik siyasetlere yönelerek döviz kuru sabitlemesi, özelleştirmeler ve dış ticaret özgürleştirmesi üzere adımlar attı. Uygulamaya konulan ve IMF’in de desteklediği Konvertibilite Programı ile Döviz kuru sabitlemesi Arjantin pesosunu 1 dolarla eşitlemeyi amaçlıyordu. Öte yandan merkez bankasının kamuya kredi açması kanunla yasaklanmıştı. On yılı aşkın mühlet boyunca uygulanan bu programnla enflasyon denetim altına alındı. Fakat döviz kuru sabitlemesi tıpkı vakitte döviz rezervlerinin tükenmesine ve dış borçlarının artmasına neden oldu.
Arjantin’de 2001 krizi
2001 yılında Arjantin, ekonomik kriz yaşadı. Döviz kuru sabitlemesinin sürdürülememesi ve dış borçların ödenememesi sonucunda bankalar kapatıldı, işsizlik oranı yükseldi ve yoksulluk arttı. Hükümet, borçlarını ödeyemediği için birçok memleketler arası kreditörle çatışmaya girdi. Bu kriz, Arjantin’in ekonomik alanda verdiği siyaset kararlarının sonuçlarını acı bir biçimde gösterdi. Pesonun dolara endeksli olmasıyla dış ticaret istikrarı bozulmuş ve cari süreçler açığı vermek süreklilik haline gelmişti.
Arjantin,2001 krizi sonrasında IMF’den mali yardım talep etti. IMF, 2001 yılında ülkeye 39 milyar dolarlık bir yardım paketi sağladı. Lakin bu yardım, katı mali önlemleri ve yapısal ıslahatları içeriyordu. Kamu harcamalarının kısıtlanması, vergi artışları, devlet işletmelerinin özelleştirilmesi üzere adımlar atıldı. Bununla birlikte, bu önlemler toplumsal hoşnutsuzluğa neden oldu ve IMF’nin siyasetlerine yönelik tenkitler arttı.
Ancak tedbirler kâfi olmamış ve 2001 Kasım- 2002 Şubat ortasındaki periyotta ekonomik kriz toplumsal boyut kazanarak şiddet aksiyonlarına dönüşmüştü. 24 Aralık 2001 tarihinde Arjantin moratoryum ilan etti ve iki hafta içinde dört başka hükümet kuruldu.
2000’ler sonrası ülke ekonomisi
2000’lerin ortalarına gelindiğinde, yüksek emtia fiyatları Arjantin’e döviz girişi sağladı. Bilhassa tarım eserleri ihracatından kaynaklanan gelir artışı, ekonomik toparlanmayı destekledi. Lakin bu devirde bile ekonomik meseleler tam olarak çözülmedi. Kamu harcamalarının denetim edilememesi, yolsuzluk ve hukukun üstünlüğü problemleri devam etti.
2010’ların başlarından itibaren Arjantin, döviz kuru dalgalanmaları, yüksek enflasyon ve ekonomik istikrarsızlıkla gayret etti. Döviz kuru siyasetlerindeki belirsizlik, yatırımcı itimadını sarsmaya devam etti. 2015 yılında, Mauricio Macri hükümeti, IMF ile yeni bir muahede imzaladı ve ekonomik ıslahatları hızlandırdı. Lakin bu ıslahatlar ve kemer sıkma siyasetleri halk ortasında yeniden memnuniyetsizliğe neden oldu.
Anlaşmanın ölçüsü, 2018 yılında Macri hükümetiyle imzalanan mutabakat kapsamında IMF tarafından Arjantin’e yaklaşık 57 milyar dolarlık bir kredi paketi sağlandı. Bu kredi, ekonomiyi dengelemeyi, mali açığı ele almış ve yapısal ıslahatları hayata geçirmeyi amaçlamıştı. , 2022 Mart ayında IMF’yle Uzatılmış Fon Kolaylığı (Extended Fund Facility-EFF) temelinde yeni bir mutabakat imzalandı.
Arjantin’in bugünü
Arjantin’in geleceği, popülist aday Javier Milei’nin beklenenin ötesinde aldığı takviyenin akabinde bilinmeyen hale geldi.
Milei’nin ekonomik iletisi birçok yatırımcı tarafından olumlu bulunsa da, kongredeki güçsüzlüğü ve agresif üslubu nedeniyle uygulama ve kurumsal risk mevzularında telaşlar bulunuyor.
Milei, ülkenin ekonomik krizlerle uğraş etmek için klasik siyasi anlayışa karşı çıkan bir kampanya yürüttü. Lakin, ekonomistler ve uzmanlar, Milei’nin önerdiği dolarlaştırma ve birtakım radikal siyasetlerin mali kaosa yol açabileceği konusunda ihtarda bulundu.
Milei’nin başarısı, Arjantin siyasetindeki değişimin bir yansıması olarak görülüyor. Fakat yatırımcılar ve analistler, bu değişimin ülkenin ekonomik sıkıntılarına tahlil getirip getirmeyeceğini görmek için gelecek ayları gözlemleyecek. Cumhurbaşkanlığı seçimi 22 Ekim’de yapılacak ve gerekirse 19 Kasım’da ikinci tipe gidilecek.
Aykırı ve sistem tersi fikirleriyle dikkat çeken Javier Milei’nin Arjantin’de ön seçimlerde zafer elde etmesi sonrası dolar/peso yüzde 22 yükseldi. Arjantin Merkez Bankası ise piyasaları sakinleştirmek için faiz artırımına gitti. Sürpriz bir zafer elde eden Milei, vazifeye gelmesi durumunda peso yerine büsbütün dolar kullanımına geçileceğini ve merkez bankasını kapatacağını açıkladı. Arjantin’de yüzde 115’i aşan enflasyon, yüzde 40’lık yoksulluk oranı ve giderek derinleşen barınma krizi, Milei’nin ‘uç’ fikirlerinin giderek daha kabul edilebilir hale gelmesine yol açtı.
