Uluslararası Güç Ajansı’nın (IEA) hükümetlerin mevcut siyasetleri ve piyasa eğilimlerine nazaran hazırladığı Petrol 2023 orta vadeli piyasası raporuna nazaran, global petrol piyasaları Kovid-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş nedeniyle son 3 yıldır yaşanan türbülans sonrası kademeli olarak yine şekilleniyor.
Ham petrol fiyatları savaş öncesi düzeyin altına çekilirken, rafineri eserleri fiyatları da bilhassa gelişmiş ülkelerdeki talep yavaşlamasıyla gerileme gösteriyor.
OPEC+ ülkelerinin gelecek aylarda uygulayacağı üretim kesintilerinin arzda büyük ölçüde sıkılaşma yaratabileceğini öngören IEA, 2022-2028 yıllarını kapsayan periyoda ait piyasa görünümünün uygunlaşmasını bekliyor.
Petrol fiyatlarının yükselmesine yol açan savaş, arz güvenliği tasalarını ana gündem haline getirerek pak güç teknolojilerinin kurulumunu hızlandırırken, bu yıl petrol ve gaz üretimi yatırımlarının yüzde 11 yükselişle 528 milyar doları bulacağı ve 2015’ten beri en yüksek düzeyine ulaşacağı öngörülüyor.
Petrol talebindeki yavaşlamaya karşın büyük üretici ülkelerin kapasite artışlarına devam edeceği ve bunun sonucunda yüklü olarak Orta Doğu’da olmak üzere günlük en az 3,8 milyon varil petrol üretim kapasitesinin boşa çıkacağı varsayım ediliyor.
OPEC+ dışında ABD, Brezilya ve Guyana’nın ortalarında bulunduğu üretici ülkelerin global arz kapasitesini 2028’e kadar günlük 5,1 milyon varil artırma planları bulunurken, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Irak, OPEC+ içindeki kapasite artış planlarında başı çekiyor.
Söz konusu planların OPEC+ üyelerinin günlük 0,8 net artış sağlayacağı hesaplanıyor.
Ulaşım dalı kaynaklı petrol talebi 2026’dan sonra aşağı yönlü
IEA’nın hesaplamalarına nazaran, global petrol talebi 2022’deki düzeyine nazaran 2028’e kadar yüzde 6 büyüyerek günlük 105,7 milyon varile ulaşacak.
Küresel petrol talebindeki artışın itici güçleri olarak, petrokimya ve havacılık dallarındaki güçlü talep öne çıkıyor.
Bu toplam artışa karşın, global petrol talebindeki yıllık artış bu yılki günlük 2,4 milyon varil düzeyinden 2028’de günlük 400 bin varile düşecek.
Elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla ulaşımdaki petrol talebi ise 2026’dan sonra düşüşe geçecek.
Çin’in talebi 2024 sonrası yavaşlayabilir
Küresel iktisada ait belirsizliklerin sürdüğü bu devirde, OPEC+ ülkelerinin kararları ve Çin’in rafineri sanayisine yönelik siyasetlerinin ham petrol ve petrol eserleri piyasalarının gidişatında kritik rol oynayacağı söz ediliyor.
Kovid-19 tedbirlerini son kaldıran ülke olan Çin’in petrol talebinin 2023’ün ikinci yarısında toparlanması lakin 2024’ten itibaren talepte yavaşlama görülmesi bekleniyor.
Bununla birlikte, yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde artan petrokimya talebi ve güçlü tüketim artışının, gelişmiş ekonomilerdeki daralmayı telafi edeceği iddia ediliyor.
Rafineri dalında 2028’e kadar kapasite artışının rafineri eserlerine yönelik talebi geride bırakması bekleniyor.
IEA Lideri Fatih Birol, orta vadede petrol piyasalarının görünümüne ait değerlendirmesinde, pak güç iktisadına geçişin sürat kazandığını ve elektrikli araçlar, güç verimliliği ve öteki teknolojiler geliştikçe petrol talebinde tepenin 2030’dan evvel görülebileceğini belirterek, “Petrol üreticileri değişimdeki artan sürate çok dikkat etmeli ve yatırım kararlarını planlı bir dönüşüme nazaran ayarlaması gerekiyor.” ihtarında bulundu.
