Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2023 yılının 3. enflasyon raporunda yıl sonu enflasyon beklentileri yüzde 22,3’ten yüzde 58’e yükseltilirken taban fiyat artışının beklenen enflasyonist tesiri konusunda değerlendirmeye de yer verildi.
1 Temmuz 2023’te yapılan orta düzenleme ile minimum fiyat yüzde 34 oranında yükseltilerek net 11 bin 402,3 TL’ye, brüt 13 bin 414,5 TL’ye çıkarılmıştı.
Asgari fiyattan gelir ve damga vergisi alınmama uygulaması devam ederken, patronlara emekçi başına verilen dayanağın 500 TL’ye çıkarılması kararlaştırılmıştı.
Enflasyon raporunda taban fiyat hassaslığı yüksek olan kesimlere yer verilerek Temmuz ayı minimum fiyat artışının muhtemel tesirine yer verildi.
Raporda yeni ekonometrik modeller minimum fiyattaki yüzde 1’lik nominal artışın işlenmemiş besin ve alkol-tütün dışı tüketici enflasyonunu birinci çeyrekte 0,06-0,08 puan, bir yıllık bir devir zarfında ise 0,08-0,12 puan bandında etkilediği kaydedildi.
Söz konusu kestirimlerin evvelki çalışmalara kıyasla taban fiyat tesirinde son yıllarda bir ölçü artışa işaret ettiği belirtilen TCMB değerlendirmesinde, sektörel bazda minimum fiyat yükü dikkate alındığında Temmuz ayındaki yüzde 34 oranındaki taban fiyat artışının yıllık tüketici enflasyonuna mümkün tesirinin 2,7-4,1 puan ortasında hesaplandığı kaydedildi.
Mal ve hizmet alt kümeleri bazında oluşturulan denklem iddiaları ise bilhassa işlenmiş besin ve seçilmiş hizmet kalemleri fiyatları üzerinde minimum fiyatın manalı bir tesire sahip olduğuna işaret edildi.
“Genel fiyat artışında büyük ölçüde minimum fiyat belirleyici”
Türkiye’de fiyatlı ve yevmiyelilerin değerli bir kısmının taban fiyat ve ‘komşuluğunda’ fiyata sahip olduğu tespiti de yapılan TCMB değerlendirmesinde, genel fiyat artışlarında büyük ölçüde taban fiyat artışları ve geçmiş TÜFE gerçekleşmelerinin belirleyici olduğu tabir edildi.
Yıllar prestijiyle fiyatlı çalışanların yıllık ortalama net geliri ile taban fiyat artışları incelendiğinde, 1 puanlık taban fiyat artışının yaklaşık 0,93 puanlık ortalama fiyat artışına karşılık geldiği görülüyor.
Asgari fiyatlı oranı en yüksek bölüm yüzde 73’le konaklama-yiyecek
2021 yılı hanehalkı işgücü anketi bilgileri, tarım dışı dallarda çalışan ücretlilerin yaklaşık yüzde 43,1’ini minimum fiyatlı ve altı çalışanların oluşturduğuna işaret ediyor.
Asgari fiyat ve altı çalışanların oranı sanayi bölümünde yüzde 50,4, inşaatta yüzde 71,4, hizmetlerde ise yüzde 37,9 olarak hesaplandı.
Kamunun ve finans hizmetlerinin varlığı taban fiyata olan hassaslığı sınırlayan bir öge olurken, kamu ve finans dışı hizmet dallarında oranın epey yüksek olduğu izleniyor.
Örneğin, konaklama ve yiyecek hizmetlerinde minimum fiyat ve altı çalışanların oranı yüzde 73’e ulaşırken, toptan ve perakende ticaret bölümünde yüzde 64 ile yüksek hisse dikkat çekiyor.
İmalat endüstrinde ise giysi (yüzde 70,5) ve besin (yüzde 67,1) dalları taban fiyat ve altı çalışanların oranında yüksek hisseleriyle öne çıkıyor.
Personel maliyetinin üretime oranı en yüksek bölümler konaklama ve eğitim
Ücret gelişmeleri kaynaklı maliyet taraflı baskıları değerlendirilirken, kesimlerin emek yoğunluk derecesi göz önünde bulundurulması gereken bir başka göstergedir.
Bu maksatla, TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet istatistikleri datalarından işçi maliyeti/üretim oranı hesaplanmış.
Asgari fiyatlı hissesi ile işçi maliyetinin üretim kıymeti içindeki hissesi birlikte değerlendirildiğinde ise taban fiyat artışına en hassas dalların idari-destek hizmetleri, lokanta-otel, toptan-perakende ticaret, insan sıhhati, giysi, mobilya, inşaat ve bakım-onarım üzere bölümler.
Asgari fiyat ve altı fiyatlı oranı yüzde 10,1 olmasına rağmen işçi maliyetinin üretim kıymetine oranı en yüksek bölüm yüzde 51,1’le eğitim.
Konaklama ve yiyecek hizmetleri minimum fiyatlı oranı yüzde 73’le en yüksek bölüm olmasının yanında birebir vakitte işçi maliyetinin üretilen kıymete oranında yüzde 20,2 ile en yüksek ikinci kesim durumunda.
