Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en süratli ve sağlam referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Haziran 2023 devri sonuçları açıklandı. Eşik kıymet olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların kesimde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, manşet PMI haziranda üst üste üçüncü ay 51,5 seviyesinde gerçekleşerek imalat dalında ölçülü güzelleşmenin sürdüğüne işaret etti. Böylelikle faaliyet şartları son altı ay boyunca güçlendi.
Son ankette öne çıkan olumlu gelişme, imalat sanayi üretiminin güçlü bir formda artması ve bu artışın evvelki aya nazaran hızlanması oldu. Eğilim olarak dördüncü aya ulaşan büyüme birebir vakitte Temmuz 2021’den bu yana en yüksek süratte ölçüldü. Firmalar, talepteki güzelleşmenin yanı sıra zelzeleden sonra devam eden toparlanmanın ve seçim periyodunun akabinde ekonomik aktivitedeki canlanmanın da üretim artışında tesirli olduğunu belirtti.
Girdi fiyatlarındaki artış hızlandı
Yeni siparişler üst üste dördüncü ay artmakla birlikte, Haziran’daki artış ölçülü seyretti ve mevcut genişleme periyodunun en düşük oranında kaydedildi. Anket iştirakçileri, liradaki paha kayıplarının kelam konusu yavaşlamada kısmen tesirli olduğuna işaret etti.
Girdi maliyetleri ve kesin eser fiyatlarında evvelki aylarda yavaşlayan artışlar, Haziran ayında döviz kurunda yaşanan dalgalanmaların tesiriyle yine ivme kazandı. Girdi fiyatlarında bir yıla yakın devrin en süratli artışı gerçekleşirken son eser fiyatları ise şubat ayından bu yana en yüksek oranda arttı.
Öte yandan, tedarikçilerin yüksek girdi talebine cevap vermekte zorlanması nedeniyle tedarikçilerin teslimat müddetleri besbelli bir formda uzadı. Buna bağlı olarak firmaların mevcut stoklarını kullanması ise girdi stoklarının azalmasına yol açtı.
İstihdam üs üste iki ay arttı
Üretimdeki güzelleşmeyle birlikte istihdam da üst üste ikinci ay arttı. Kelam konusu artış ölçülü seviyede olmakla birlikte mayıs ayına nazaran hafif daha yüksek oranda kaydedildi. Buna karşın birikmiş işler son üç ayda ikinci defa artış gösterdi.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi:
“Haziran’da imalat sanayi üretimi güçlü bir performans sergiledi ve talep şartlarında devam eden güzelleşmeye bağlı olarak dal genelinde yılın birinci yarısı büyük ölçüde olumlu bir görünümle tamamlandı. Öte yandan liradaki kıymet kayıpları, hem yeni siparişlerdeki artışı sınırlaması hem de enflasyonist baskılarda son periyotta gözlenen gevşemeyi durdurması bakımından firmalar için zorlayıcı bir faktör oldu. Görece olumlu bir gelişme ise imalatçıların istihdam seviyesini ve satın alma faaliyetlerini genişletmeye devam etmesiydi. Bu durum, imalatçıların yılın ikinci yarısına yönelik beklentilerinde iyimserliği koruduklarına işaret ediyor.”
Enflasyonist baskılar imalat sanayi genelinde güçlendi
İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI haziran ayı raporuna nazaran, geçen ay liradaki bedel kaybı nedeniyle enflasyonist baskılar imalat sanayi genelinde güçlendi. Yeni siparişlerin takip edilen 10 kesimden yalnızca üçünde artması, artan enflasyonist baskıların birtakım bölümlerde talebi de etkilediğine işaret etti. Başta makine ve metal eserleri olmak üzere kimi bölümler güçlü üretim artışları gerçekleştirdi. Toplam dört bölümde üretim genişlerken kara ve deniz taşıtlarında ise mayıs ayına nazaran yatay seyir izlendi. Böylelikle takip edilen bölümlerin yarısında üretim yavaşlama kaydetti.
Haziranda üretimini artıran kesimlerden biri hariç tümünde yeni siparişlerde düzgünleşme oldu. Bu eğilimin tek istisnası, siparişlerin hafif yavaşladığı dokuma eserleri oldu. Yeni siparişlerde en süratli artış besin eserlerinde, en besbelli yavaşlama ise giysi ve deri eserleri bölümünde gerçekleşti. Toplam yeni siparişlerdeki görünüm yeni ihracat siparişlerine kıyasla daha olumlu seyretti.
Dış talep şartlarındaki zayıflıklara bağlı olarak, takip edilen 10 daldan yalnızca ikisi ihracatta büyüdü.
Sektörlerin genelinde girdi maliyetleri enflasyonu artış kaydetti. Enflasyonda en besbelli hızlanma kimyasal, plastik ve kauçuk kesiminde gerçekleşirken, maliyetlerde en sert yükseliş ise makine ve metal eserlerinde kaydedildi. Makine ve metal eserleri, ikinci çeyrek sonunda satış fiyatlarının da en süratli arttığı dal oldu. Girdi maliyetlerindeki gelişmelerin yansıması olarak en son eser fiyatları enflasyonu da genele yayılı bir biçimde yükseldi. Satış fiyatlarındaki en yavaş artış metalik olmayan mineral eserlerde ölçüldü.
Takip edilen bölümlerin yarısında istihdam artışı görülürken, en güçlü artış kimyasal, plastik ve kauçuk eserlerinde oldu. İstihdam seviyesini en yüksek oranda azaltan dal ise yeni siparişlerin yavaşlama kaydettiği giysi ve deri eserleri oldu. Satın alma faaliyetleri, kesimler ortasında değişken eğilimler sergiledi. Girdi alımları, takip edilen 10 bölümün yarısında hızlanırken öbür yarısında ivme kaybetti. Tedarikçilerin teslim müddetleri ise bölümlerin çoğunluğunda artış gösterdi. Teslimatlarda en uzun gecikmeler makine ve metal eserlerinde gözlendi.
