Avrupa gaz fiyatları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden evvel arzı kısmaya başladığı 2021 ortasından bu yana en düşük düzeye inerken bu durumun enflasyonun aksine dönmesi ve tüketicilerin rahatlama yaşamasına yardımcı olacağı bedellendiriliyor.
Vadeli gaz fiyatlarında şimdiden üçte iki oranında düşüşe karşılık gelen gerileme yalnızca hanehalkı bütçeleri üzerindeki baskıyı hafifletmedi. Tıpkı vakitte Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in elideki en büyük pazarlık kozlarından biri oaln bölgeye gaz arzını kısma kabiliyetini de baltalıyor.
Bazı yatırımcılar kısa vadede fiyatların bu yaz negatife bile gidebileceğini öngörürken tablo geçen yılın Mayıs ayı ile karşılaştırıldığında taban tabana zıt bir imaj çiziyor.
Vadeli gaz fiyatları mevcut düzeyin dört katına çıkmıştı
O devirde vadeli süreçler şu ankinin dört katı düzeyine çıkmış ve Rusya’nın gaz arzını kesmesi sonrası ülkeler ışıkları açık tutmak için kömür üretimini tekrar canlandırmak zorunda kalmışlardı.
Geride kalan müddet boyunca arz açığı yaşanması ve Avrupa’nın kıştan evvel gaz depolama ölçüsünü kâfi düzeylere getirip getirmeyeceğine dair kaygılar yaşanırken mevcut durumda stokların ortalamanın üzerine çıktığı ve planlandan evvel doldurulabileceği bedellendiriliyor.
Gösterge olarak kabul edilen Hollanda vadeli gaz kontratları arka arda sekiz hafta boyunca gerilerken 2021 Mayıs ayından beri birinci defa megavat saat başına 25 euronun altına düştü.
Rusya’nın kesintilerinden oluşan boşluğu doldurmakta sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ithalatının yanı sıra nispeten yumuşak geçen kış da tesirli olurken bu faktörler bölgenin depolardan daha yüksek oranda gaz çekmesine pürüz oldu.
Beş yıllık Avrupa ortalaması yüzde 50 düzeyinde gerçekleşirken mevcut durumda Avrupa genelinde rezervler neredeyse yüzde 67 doluluk düzeyine ulaşmış durumda. Gas Infrastructure Europe’un datalarına nazaran Almanya’daki stoklar ise yüzde 73 doluluk oranına ulaştı.
Ekonomide yaşanan zayıflık da güç tüketimini azaltarak fiyatların düşmesinde rol oynuyor. Çin’in toparlanmasında yaşanan ivme kaybı, Avrupa imalatının yaşadığı derin düşüş ve Almanya’nın birinci çeyrekte beklenmedik biçimde küçülerek resesyona sürüklenmesi esas faktörler olarak öne çıktı.
Yenilenebilir güçte üretimi artırma çalışmaları hızlandı
Bununla birlikte Avrupa daha fazla yenilenebilir güç üretmeye çalışmalarını sürdürüyor. Yeni güneş ve rüzgar çiftliklerinin kurulması, yeterli hava şartları bu yol güç üretiminde gaza olan muhtaçlığın azalmasına yardımcı olurken talep üzerindeki baskının gevşemesine yardımcı oldu.
Brüksel merkezli fikir kuruluşu Bruegel Kıdemli Üyesi George Zachmann fiyatlarla ilgili, “Fiyatlardaki düşüş Avrupa için eksiksiz bir haber ve Rusya’nın vanaları kapatması sonrası artan LNG ithalatının yanı sıra talepteki azalmanın Avrupa pazarını süratle dengelendiğini gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Hanehalkarı için fiyat avantajları ise açıkça görülecek düzeye ulaşmış durumda. Euro Bölgesi enflasyonu Mayıs ayında yüzde 6,3 düzeyine gerilediği kestirim edilirken bu Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden evvel görülen en düşük düzey.
Öte yandan merkez bankalarının faizler yükseltmesi sonrasında bile enflasyonun gerisinde yatan faktörler daha yapışkan hale geliyor. Bunun nedeninin kısmen güç maliyetlerinin iktisatta daha geniş bir alana tesir ederek mal ve hizmet fiyatlarına yansıması olması bedellendiriliyor. Manşet enflasyonun gerilemesiyle fiyatlardaki baskı hafifleyecek olsa da bu sürecin vakit alması bekleniyor.
Çoğu dal için kriz Rusya’nın 2022 Şubat ayında Ukrayna’yı işgal etmesiyle başladı. Güç tarafında ise bu durum 2 yıl evvel Rusya’nın Ukrayna üzerinden gaz tedarikini artırmayı reddetmesiyle başlamıştı. Şu anda ise Ukrayna Rusya’nın Batı Avrupa’ya gaz tedarik ettiği tek boru sınırı olarak öne çıkıyor.
Fiyatlarda yakından takip edilen Çin LNG talebi tesirli olacak
Piyasa ise Çin’den gelen gaz talebini yakında takip ediyor. Energy Aspects’deki analistlere nazaran Çin’in LNG ithalatının zayıf olduğu kanıtlanırsa Avrupa’da gaz fiyatları megavat saat başına 20 euronun altına gerileyebilir.
Enerji fiyatlarının mevcut düşük halinin Avrupa’da geçen yıl güç maliyetlerinde yaşanan artışlara kesintiye uğrayan endüstriyel talepte bir artışı tetiklemesi beklenmiyor. Bunun ne vakit geleceği yahut geri gelip gelmeyeceğinin ise piyasada tabanın nerede görüleceğini anlmaya çalışan gaz yatırımcıları için en büyük sorulardan biri olduğu belirtiliyor.
İflas eden kimi bölümler geri dönmeyebilir
Bazı uzmanlar bu kaybın bir kısmının kalıcı olduğuna vurgu yapıyor. Atlantik Konseyi’nin Global Güç Merkezi’nde kıdemli araştırmacı olan Brenda Shaffer bahisle ilgili, “ Talep yıkımı sanayinin çöküşü için hoş bir tabi. Avrupa’daki yüksek güç fiyatları nedeniyle başta gaz ağır olanlar olmak üzere birçok bölüm iflas etti ya da Avrupa dışına taşındı. Güç fiyatları düşse de bu sanayiler geri gelmeyecek” değerlendirmesinde bulundu.
